Đôi nét về tác giả: NAM CAO

I/ Thân thế và sự nghiệp
Thời niên thiếu
Nam Cao tên thật là Trần Hữu Tri (có nguồn ghi là Trần Hữu Tri), sinh năm 1915, nhưng theo giấy khai sinh ghi thì là ngày 29 tháng 10 năm 1917. Quê ông tại làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam Sang, phủ Lí Nhân (nay là xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, Hà Nam). Ông đã ghép hai chữ của tên tổng và huyện làm bút danh: Nam Cao.

Ông xuất thân từ một gia đình Công giáo bậc trung. Cha ông là ông Trần Hữu Huệ, làm nghề thợ mộc và thầy lang trong làng. Thân mẫu ông là bà Trần Thị Minh, vừa là nội trợ, làm vườn, làm ruộng và dệt vải.

Thuở nhỏ, ông học sơ học ở trường làng. Đến cấp tiểu học và bậc trung học, gia đình gửi ông xuống Nam Định học ở trường Cửa Bắc rồi trường Thành Chung. Nhưng vì thể chất yếu, chưa kịp thi Thành Chung, ông đã phải về nhà chữa bệnh, rồi cưới vợ năm 18 tuổi.

Đến với văn nghiệp
Nam Cao từng làm nhiều nghề, chật vật kiếm sống và đến với văn chương đầu tiên vì mục đích mưu sinh. Năm 18 tuổi vào Sài Gòn, ông nhận làm thư ký cho một hiệu may, bắt đầu viết các truyện ngắn Cảnh cuối cùng, Hai cái xác. Ông gửi in trên tuần báo Tiểu thuyết thứ bảy, trên báo Ích Hữu các truyện ngắn Nghèo, Đui mù, Những cánh hoa tàn, Một bà hào hiệp với bút danh Thúy Rư. Có thể nói, các sáng tác "tìm đường" của Nam Cao thời kỳ đầu còn chịu ảnh hưởng của trào lưu văn học lãng mạn đương thời.

Trở ra Bắc, sau khi tự học lại để thi lấy bằng Thành chung, Nam Cao dạy học ở Trường tư thục Công Thành, trên đường Thụy Khuê, Hà Nội. Ông đưa in truyện ngắn Cái chết của con Mực trên báo Hà Nội tân văn và in thơ cùng trên báo này với các bút danh Xuân Du, Nguyệt.

Năm 1941, tập truyện đầu tay Đôi lứa xứng đôi, tên trong bản thảo là Cái lò gạch cũ, với bút danh Nam Cao do NXB Đời mới Hà Nội ấn hành được đón nhận như là một hiện tượng văn học thời đó. Sau này khi in lại, Nam Cao đã đổi tên là Chí Phèo.

Phát xít Nhật thâm nhập Đông Dương, trường sở bị trưng dụng, ông rời Hà Nội, về dạy học ở Trường tư thục Kỳ Giang, tỉnh Thái Bình, rồi về lại làng quê Đại Hoàng. Thời kỳ này, Nam Cao cho ra đời nhiều tác phẩm. Ông in truyện dài nhiều kỳ Truyện người hàng xóm trên tờ Trung Bắc Chủ nhật, viết xong tiểu thuyết Chết mòn, sau đổi là Sống mòn...
II/ Các tác phẩm, các đề tài chính, quan niệm nghệ thuật và các danh hiệu được tôn vinh
1. Các đề tài chính : Người tri thức nghèo, người nông dân nghèo
2. Quan niệm nghệ thuật: "Nghệ thuật vị nhân sinh"

3. Các tác phẩm:

• Ba người bạn
  
• Bài học quét nhà (1943)
  
• Bảy bông lúa lép
  
• Cái chết của con Mực
  
• Cái mặt không chơi được
  
• Chuyện buồn giữa đêm vui
  
• Cười
  
• Con mèo
  
• Con mèo mắt ngọc
  
• Chí Phèo (1941)
  
• Đầu đường xó chợ
  
• Điếu văn
  
• Đôi mắt (1948)
  
• Đôi móng giò
  
• Đời thừa (1943)
  
• Đòn chồng
  
• Đón khách
  
• Đui mù
  
• Nhỏ nhen
  
• Làm tổ
  
• Lang Rận
  
• Lão Hạc (1943)
  
• Mong mưa
  
• Một truyện xu-vơ-nia
  
• Một đám cưới (1944)
  
• Mua danh
  
• Mua nhà
  
• Một bữa no (1943)
  
• Người thợ rèn
  
• Nhìn người ta sung sướng
  
• Những chuyện không muốn viết
  
• Những trẻ khốn nạn
  
• Nghèo (1937)
  
• Nụ cười
  
• Nước mắt
  
• Nửa đêm
  
• Phiêu lưu
  
• Quái dị
  
• Quên điều độ
  
• Anh tẻ
  
• Rửa hờn
  
• Sao lại thế này?
  
• Thôi về đi
  
• Giăng sáng (1942)
  
• Trẻ con không được ăn thịt chó (1942)
  
• Truyện biên giới  
  
• Truyện tình
  
• Tư cách mõ (1943)
  
• Từ ngày mẹ chết
  
• Xem bói
  
• Dì Hảo (1941)
  
• Nỗi truân chuyên của khách má hồng (1946)
  
• Mò Sâm Banh (1945)
  
• Truyện người hàng xóm
  
• Rình trộm
  
• Làm tổ
  

Ngoài ra ông còn làm thơ và biên soạn sách địa lý với Văn Tân Địa dư các nước Châu Âu (1948), Địa dư các nước châu Á, châu Phi (1969), Địa dư Việt Nam (1951).
4. Danh hiệu được tôn vinh

• Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 1996.
  
• Tên Nam Cao được đặt tên cho Đường phố tại Quận Ba Đình, Thành phố Hà Nội; Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh; Thành phố Đà Nẵng; Thành phố Biên Hòa, Tỉnh Đồng Nai; Thành phố Rạch Giá, Tỉnh Kiên Giang và một số địa phương khác.
  
• Tên ông cũng được đặt cho một số trường học phổ thông và dự định cho tên một khu đại học tại Hà Nam.